Anasayfa
tarafından Madalyonun İki Yüzü ; Çarpan kavramıKeynes’in iktisat literatürüne kattığını önemli kavramlardan birisidir. Kısaca tanımlamakgerekirse, gelirin tasarruf ve harcama şeklinde iki fonksiyonu vardır. Gelirharcama fonksiyonuna göre ele alırsa, yapılan bir harcama diğerinin kazancıolacaktır ve kazanç elde edenin yapacağı harcama ise bir diğer kişinin gelirinielde edecektir. Bu şekilde birinci, ikinci, üçüncü, dördünce vb. şekildeilerleyen durum sayesinde bir gelir ve harcama akımı oluşacak yatırım amacıylaharcanan miktar daha fazla gerçekleşmiş olacaktır.
Tersi bir durumda ise yanitasarrufların artması veya gelirin azalmasının sonucunda gerçekleşen azalışlarçarpan etkisi ile daha ağır olacaktır. Örneğin harcamadaki 0,5’lik artışta(Marjinal Tüketim Eğilimi) çarpan 2 veya 0,8’lik bir azalış (MTE) Keynesçi çarpanagöre 5 olacaktır. Kısacası çarpan etkisi harcamalardaki çok küçük bir azalışveya artışın daha büyük etkileri olduğunu dile getiriyordu.
Güven çarpanıise pek dile getirilmeyen bir kavramadır. Oysa iktisatta ve özellikleuluslararası ilişkilerde güven çok önemli bir değer olarak karşımızdadurmaktadır. Güven çarpanını George A. Akerlof ve Robert J. Shiller HayvansalGüdüler kitabında özetle şu şekilde açıklamaktadır:[1]
Artık uzunca bir zamandır güven ölçümaraştırmaları yapılmaktadır. …Bu şekilde ölçülen güvenin gelecekte yapılacakharcamalar hakkında öngörülerde bulunmaya yaramaktadır. Güvenin ekonomikkararlarda ne kadar önemli olduğu ve aşırı güvenin büyük ekonomik krizlere yolaçtığı tartışılmaz bir gerçektir. Bunun yanı sıra her krizin başlangıcındanbitimine kadar ihtiyatlılık kavramının askında güvensizlik olduğu ve bugüvensizliğin yayılma riskinin fazla olduğu da bilinmektedir. Örneğin krizlerdenönce yüksek olan güven ekonomiye katkısı veya payı az olan kişi-kurum gibiaktörler tarafından bozulursa (iflas, yolsuzluk, zarar…) bunun bir dominoetkisi yaratabilir. 2008 krizinin resmileşmeden önce uzun süren var yoktartışmaları güveni azaltmıştır. Güvenin çöktüğü nokta ise Lehman Brothers’ınçökmesiyle netlik kazanarak bir güvensizlik krizini ardında sürüklemiştir. Kısacasıçarpan etkisinden olduğu gibi güven çarpanında başlangıçtaki ufak değişiklikdaha büyük bir sonuca neden olabilmektedir.
[1]George Akerlof ve Robert Shiller (2010), “Hayvansal Güdüler”, Scala Yayıncılık,s.35-40.
Bu kısagirişten sonra Rusya Ekonomisinin avantajlı olduğu durumlar ile sorun yaşadığıdurumlara geçebiliriz. Geleceğin tahmin edilmesi konusunda öncelikle yapılmasıgereken anlama, anlamdırma ve öngörüde bulunma bu yazıda titizlikle takipedilecektir. Rus Ekonomisinin temel sorunu güvenin tesis edilmemesiylebağlantılanacak ve en son SWOT[1] (Güçlü Yanlar, ZayıfYanlar, Fırsatlar ve Tehditler) analizi yapılacaktır.
Ekonomi birdevletin tarihini değiştirecek etkilere sahiptir. Güçlü bir ekonomiye sahipdevletler uluslararası arenada güçlü bir konumu işgal eder (ABD, Almanya,Fransa, İngiltere, Çin). Tersine ekonomi zayıf olan ülkeler ise ekonomiksorunların yanı sıra sosyal, kültürel ve siyasal sorunlarla iç içe yaşarlar(Afganistan, Yunanistan, Pakistan, Irak). Ekonomik anlamda güçlü olan ülkelerdüşüşe geçiyorsa sebepler aynı şekilde ekonomik olmaktadır. İngiliz hegemonyası1. Ve 2. Dünya Savaşlarının ekonomiyi bitirmesinden dolayı sona ermiştir. Bir devletin geleceği ekonominin geleceğinebağlıdır.
Madalyonun Birinci Yüzü
1998 yılındanberi artan enerji fiyatları Rus ekonomisinin 1991 yılından beri gerileyenekonomisinin kurtarıcısı olmuştur. Ekonomik toparlanmanın başlaması ve hızlanmasından2008 ekonomik krizine kadar uluslararası desteklerde de ekonomik büyüme muazzamboyutlara ulaşmış ve bu da kredi kuruluşlarının not arttırımı iledesteklenmiştir. Bu döneme güvenin yükseliş dönemi dersek aynı zamandasorunların görmezden gelindiği dönem de bu döneme rast gelecektir. Tepe noktası2008 ekonomik krizi ile netleşmiş ve bu noktadan sonra Rusya ekonomisigerilemeye ve zaman zaman borsa kapatmalar yaşayan bir krize girmiştir.
RusyaFederasyonunun ihracatının %70’ini teşkil eden enerji ve hammadde kaynaklarınınekonomide payı küçümsenemez. Vladimir Putin ile başlayan siyasal istikrardönemi artan enerji ve hammadde fiyatları ile birleşince ekonomi yükselmeyebaşlamıştır. Putin’li yıllar boyunca sıkı para politikası uygulanmış ve dalgalıkur sistemi terkedilmiştir. Bu göreceli olarak ekonominin dalgalanmasınıengellemiştir. Bunun yanı sıra kayıt dışı ekonomi ile mücadele sonucunda 1998’de%50 olan ora 2004’te %35’e kadar düşürülmüştür. Bütçe açıklarının ekonomiyi birkaosa sürüklediği 1991-1999 sürecinden bütçe fazlası veren bir ülke konumunagelen Rusya’nın sahip olduğu doğal kaynakların etkisi tartışılmaz.[2]
[3]
Yukarıdan da görüldüğü üzereRusya Federasyon’u büyüme ivmesini hızlandırarak sürdüreceğini tahminetmektedir. Rusya ekonomisinin kalemlerine baktığımız zaman da aynı büyümetredinin sürdüğünü rahatlıkla söyleyebiliriz. Sanayi üretimindeki artışlarıtarım ve ormancılık alanında yaşanan artışlar ve büyümeler takip etmiştir. Doğalkaynaklara dayalı sanayi dalları (petro-kimya sanayii, yakıt sanayii, demirçelik üretimi, demir dışı madenler…) ekonomik anlamda en hızlı büyüyensektörler olmuştur. Tarım sektöründe göreceli, üstün olduğu buğday üretimi vebakliyat üretiminde ise son yıllarda gerilemesine rağmen hala büyük birpotansiyele sahiptir. [4]
Rusyaekonomisi tamamen olmasa da gelişmesini hammaddelerin zenginliğine borçludur. Uzunsüren gerileme döneminden özellikle doğalgaz ve petrol fiyatlarının artması ilegelişme dönemine giren Rusya ekonomisi gelecekte bu trendi sürdürebilir. Bunun nedeniise yeraltında çıkarılmayı ve doğal olarak tüketilmeyi bekleyen doğalkaynakların fazlalığıdır. Bunun yanı sıra askeri alanda gelişmişlik düzeyleridikkate alınması gereken bir noktadır. Askeri harcamalar sıralamasında Rusya İtalya’dansonra 39,600,000,000ABD doları ile 8’inci sıradadır.[5] Rusya Federasyonu silahsatışlarından da büyük gelirler elde etmektedir. Özellikle gelişmekte olanülkelere satışların fazla olduğu bu satışlar 2008 yılında 8.95 milyar dolarlıkboyuta ulaşmıştır. Yıllar itibariyle büyük sıçrayışlar halinde yükselen silahsatışları 2008 ekonomik krizinde biraz olsun düşmesine rağmen gelecekte deartacağı söylenebilir. Bunun temel nedeni ise dünya silahlanmasının düşeceğiveya duracağı konusunda neredeyse hiçbir devletin adım atmamış olmasıdır. Siyasalanlamda da getiri elde ettiği silah satışı ile Rusya, ABD önünde süper güçolduğunu göstermektedir. Özellikle İran’a karşı yaptığı büyük satışlar ile ABDve diğer AB ülkelerinin tepkisini çekmiştir.[6]
Madalyonun Diğer Yüzü
Rusya Federasyonu’nda katı bir bürokrasinin varlığı herkestarafından bilinmektedir. Hükümete ve özellikle Putin’e yakın işletmelerinbüyük karlar elde ettiği ve ihalelerde aynı şekilde kazanan tarafta yer aldığıgazetelerin sıradan haberleri haline gelmiştir. Bunun yanı sıra Rusişadamlarının başka ülkelere yatırım yapmaları hoş karşılanmıyor ve aynışekilde Rusya’daki yatırımlarına kanunsuz müdahaleler yapılabiliyor. Bunun entipik örneği ise Azeri kökenli iş adamı Telman İsmailov’un Antalya’ya yatırdığıve birçok dünyaca ünlü yıldızın açılışına geldiği Merdan Palas’a yatırımyapmasından sonra Rus kamuoyunda tepkiler oluşmuş ve ilerleyen zamanlardaİsmailov’un sahibi olduğu Moskova Çerkez pazarına polis baskınlarıgerçekleşmiştir.[7]
Rusya ekonomisininüzerinde her daim kara bulutların dolaşmasının bir diğer nedeni ise mafyalaşanbürokrasinin ülkeden kaçırdığı girişimciler ve yetişmiş nesildir. Örneğin birzamanlar 34 yaşında Evroset cep telefonu şirketini milyar dolarlık birimparatorluğa dönüştürme hikayesini anlatırken Yevgeni Çiçvarkin, Rus olmaktangurur duyarken şimdilerde Londra’da kanun kaçağı olarak yaşamaktadır. Şirketi Ruspolislerinin seri baskınlarının sonucunda kapandı ve iki ortağı hapisteler.Rusya’nın polisleri artık üniformalı kurt adamlar olarak adlandırılıyor ve Rusşirketlerinin dörtte üçüne baskınlar düzenliyorlar. Yakın zamanda yapılan birankete göre, ankete cevap verenler 1600 kişiden yüzde 13’ü Rusya’dan ayrılmakistiyor. Bu oran 1992 yılıyla yani SSCB’nin dağılmasından sonra ayrılmakisteyenlerin oranıyla aynı.[8]
Dünya EkonomikForumu’nun Küresel Rekabet Endeksinde Rusya, 52. sıradan 63. sıraya düştü.Mülkiyet hakları söz konusu olduğunda Rusya, dünya ortalamasının çok altında119. sırada yer alıyor; yargı bağımsızlığında ise 116.; polis hizmetleriningüvenilirliğinde 112.; profesyonel yönetim alanında ise 77. sırada. Güvenlik vegüvenirlik konularında bu derece eksik olan Rusya büyümesini ve istikrarınıdoğal kaynaklara borçludur diyebiliriz.[9]
Polis ve suçalemindeki ittifaklar yasal zemini olmayan tutuklamaları beraberindegetirmektedir. En yetenekli beyinlerini ve iş adamlarını siyasi tercihlersonucu kaybeden İran, Suriye ve Kore gibi ülkeler safından kendine yer alan birRusya ile karşı karşıyayız. Suç oranlarındaki artış faili meçhul cinayetleri dekörüklemektedir. Her ne kadar bir azalma olsa da yetersiz olduğu ortada olan buinfazlar devletin içini kemiren bir kurda dönüşmektedir. İngiltere gibi Russiyasi suçlulara (!) topraklarını açan İsrail her ne kadar Rusya’ya yakın birçizgi içinde olsalar da iade konusunda taviz vermemektedir. Gizli polisteşkilatlarının bazı ülkelerde infazlar yaptığının iddia edilmesi isedevletlerin karşı karşıya gelmesine ve Rusya’nın zaten az olan itibarını dahada dibe itmektedir.
Madalyonun “Güzel Yüzü” yoksa “Kötü Yüzü” mü?
Eğer Rusya ekonomik krizden neden bu kadar çok etkilendiğiniobjektif bir şekilde incelerse sebeplerin başında bürokrasi ve ister istemezmafyayı bulacaktır. Doğal kaynakların ekonomiye sağladığı faydayı liberalleşmeve şeffaflaşma için kullanılması Rusya’nın daha güçlü bir devlet halinegelmesine yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra yasal düzenlemeler ile birlikteyapılacak olan reformalar mafyanın gücünü kırabilir ve doğal olarak mafyalaşmışbürokrasiyi yok edebilir. Umut ile umutsuzluk arasında mekik dokuyan bir sosyalhayatın varlığı ekonomik genişlemenin halka yani tabana yayılmaması sonucunabizi ulaştırmaktadır. Ekonomik olarak rahat ettirilememiş geniş halk kitleleripolis ve derin devlet tarafından dizginlenen sosyal patlamanın eşiğinegelebilir.
Son günlerdesıkça dile getirilen ikinci dip yaklaşıyor-yaklaşmıyor iddialarınıngerçekleşmesi durumunda zaten büyük kayıplar yaşayan Rusya ekonomisi daha betersorunlarla karşılaşabilir. İşsiz sayısının kriz yıllarında 2,2 milyonayükseldiği, enflasyonun 11,3 seviyelerinden dolaştığı, kriz boyunca bürokratikbaskılardan dolayı uluslararası firmaların yatırımlarını kestiği ve büyükfirmaların sırasıyla işten çıkarmalar gerçekleştirdiği Rusya ekonomisi dahaderin bir krizden büyük zararlar alması muhtemeldir.[10]
Yukarıdaki sayılansebeplerden dolayı hükümetin ve özellikle tek adam olan (belki de diktatör)Putin’in daha demokratik yönetim tarzı benimsemesi gerekmektedir. Yasal düzenlemelerinbir önce hayata geçirilmesinin bir diğer nedeni ise Rusya’da işletme açmak içinherhangi bir yere başvurulma zorunluluğu olmamasıdır. Bu şekilde bir işlem hemverilere ulaşılmasını engellemekte hem de batan işletmelerin nasıl ve ne zamanbattığı hakkında bilgi vermemektedir. Rüşvet ve yolsuzlukların sıradan olayalarhale gelmesi halkın ve özellikle dünya kamuoyunun güvenini sarsmaya devametmektedir. Bunun engellenmesi ise tedbirlerin derhal alınmaması durumundasonuçları kestirilemeyen zararlar ortaya çıkabilir.
Doğal kaynakimparatorluğunun sonu doğal kaynaklardan değil güvensizlikten gelecek gibidurmaktadır. Fakat yine de Rusya büyük bir potansiyeli bünyesindebarındırmaktadır. Güven çarpanının düşük olması en önemli riskleri beraberindengetirmektedir. Yetişmiş neslin ve iş adamlarının güvenlerinin tekrar sağlanmasıçarpan etkisiyle tüm ülkeye ve sonrasında ise tüm dünyaya yayılabilir. Baskı,şiddet ve zorlama ile devletin yönetilemeyeceği örneklerden rahatlıklaanlaşılabilir. Böyle bir çözüm yolunun terkedilmesi görevi tek adam olan Putin’edüşmektedir. Güven krizi aynı zamanda bir güvenilecek limanların aranmasına daneden olmaktadır. Güvenli limanlara ulaşmak demek aynı zamanda o limanlarıgeliştirmek ve büyütmek demektir. Ekonomik kalkınmanın bir anlam ifade etmesiiçin güvenin sağlanması gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki içinde bulunduğumuzkriz aynı zamanda bir güven krizidir diğer krizlerin olduğu gibi.
Tersi bir durumda ise yanitasarrufların artması veya gelirin azalmasının sonucunda gerçekleşen azalışlarçarpan etkisi ile daha ağır olacaktır. Örneğin harcamadaki 0,5’lik artışta(Marjinal Tüketim Eğilimi) çarpan 2 veya 0,8’lik bir azalış (MTE) Keynesçi çarpanagöre 5 olacaktır. Kısacası çarpan etkisi harcamalardaki çok küçük bir azalışveya artışın daha büyük etkileri olduğunu dile getiriyordu.
Güven çarpanıise pek dile getirilmeyen bir kavramadır. Oysa iktisatta ve özellikleuluslararası ilişkilerde güven çok önemli bir değer olarak karşımızdadurmaktadır. Güven çarpanını George A. Akerlof ve Robert J. Shiller HayvansalGüdüler kitabında özetle şu şekilde açıklamaktadır:[1]
Artık uzunca bir zamandır güven ölçümaraştırmaları yapılmaktadır. …Bu şekilde ölçülen güvenin gelecekte yapılacakharcamalar hakkında öngörülerde bulunmaya yaramaktadır. Güvenin ekonomikkararlarda ne kadar önemli olduğu ve aşırı güvenin büyük ekonomik krizlere yolaçtığı tartışılmaz bir gerçektir. Bunun yanı sıra her krizin başlangıcındanbitimine kadar ihtiyatlılık kavramının askında güvensizlik olduğu ve bugüvensizliğin yayılma riskinin fazla olduğu da bilinmektedir. Örneğin krizlerdenönce yüksek olan güven ekonomiye katkısı veya payı az olan kişi-kurum gibiaktörler tarafından bozulursa (iflas, yolsuzluk, zarar…) bunun bir dominoetkisi yaratabilir. 2008 krizinin resmileşmeden önce uzun süren var yoktartışmaları güveni azaltmıştır. Güvenin çöktüğü nokta ise Lehman Brothers’ınçökmesiyle netlik kazanarak bir güvensizlik krizini ardında sürüklemiştir. Kısacasıçarpan etkisinden olduğu gibi güven çarpanında başlangıçtaki ufak değişiklikdaha büyük bir sonuca neden olabilmektedir.
[1]George Akerlof ve Robert Shiller (2010), “Hayvansal Güdüler”, Scala Yayıncılık,s.35-40.
Bu kısagirişten sonra Rusya Ekonomisinin avantajlı olduğu durumlar ile sorun yaşadığıdurumlara geçebiliriz. Geleceğin tahmin edilmesi konusunda öncelikle yapılmasıgereken anlama, anlamdırma ve öngörüde bulunma bu yazıda titizlikle takipedilecektir. Rus Ekonomisinin temel sorunu güvenin tesis edilmemesiylebağlantılanacak ve en son SWOT[1] (Güçlü Yanlar, ZayıfYanlar, Fırsatlar ve Tehditler) analizi yapılacaktır.
Ekonomi birdevletin tarihini değiştirecek etkilere sahiptir. Güçlü bir ekonomiye sahipdevletler uluslararası arenada güçlü bir konumu işgal eder (ABD, Almanya,Fransa, İngiltere, Çin). Tersine ekonomi zayıf olan ülkeler ise ekonomiksorunların yanı sıra sosyal, kültürel ve siyasal sorunlarla iç içe yaşarlar(Afganistan, Yunanistan, Pakistan, Irak). Ekonomik anlamda güçlü olan ülkelerdüşüşe geçiyorsa sebepler aynı şekilde ekonomik olmaktadır. İngiliz hegemonyası1. Ve 2. Dünya Savaşlarının ekonomiyi bitirmesinden dolayı sona ermiştir. Bir devletin geleceği ekonominin geleceğinebağlıdır.
Madalyonun Birinci Yüzü
1998 yılındanberi artan enerji fiyatları Rus ekonomisinin 1991 yılından beri gerileyenekonomisinin kurtarıcısı olmuştur. Ekonomik toparlanmanın başlaması ve hızlanmasından2008 ekonomik krizine kadar uluslararası desteklerde de ekonomik büyüme muazzamboyutlara ulaşmış ve bu da kredi kuruluşlarının not arttırımı iledesteklenmiştir. Bu döneme güvenin yükseliş dönemi dersek aynı zamandasorunların görmezden gelindiği dönem de bu döneme rast gelecektir. Tepe noktası2008 ekonomik krizi ile netleşmiş ve bu noktadan sonra Rusya ekonomisigerilemeye ve zaman zaman borsa kapatmalar yaşayan bir krize girmiştir.
RusyaFederasyonunun ihracatının %70’ini teşkil eden enerji ve hammadde kaynaklarınınekonomide payı küçümsenemez. Vladimir Putin ile başlayan siyasal istikrardönemi artan enerji ve hammadde fiyatları ile birleşince ekonomi yükselmeyebaşlamıştır. Putin’li yıllar boyunca sıkı para politikası uygulanmış ve dalgalıkur sistemi terkedilmiştir. Bu göreceli olarak ekonominin dalgalanmasınıengellemiştir. Bunun yanı sıra kayıt dışı ekonomi ile mücadele sonucunda 1998’de%50 olan ora 2004’te %35’e kadar düşürülmüştür. Bütçe açıklarının ekonomiyi birkaosa sürüklediği 1991-1999 sürecinden bütçe fazlası veren bir ülke konumunagelen Rusya’nın sahip olduğu doğal kaynakların etkisi tartışılmaz.[2]
[3]
Yukarıdan da görüldüğü üzereRusya Federasyon’u büyüme ivmesini hızlandırarak sürdüreceğini tahminetmektedir. Rusya ekonomisinin kalemlerine baktığımız zaman da aynı büyümetredinin sürdüğünü rahatlıkla söyleyebiliriz. Sanayi üretimindeki artışlarıtarım ve ormancılık alanında yaşanan artışlar ve büyümeler takip etmiştir. Doğalkaynaklara dayalı sanayi dalları (petro-kimya sanayii, yakıt sanayii, demirçelik üretimi, demir dışı madenler…) ekonomik anlamda en hızlı büyüyensektörler olmuştur. Tarım sektöründe göreceli, üstün olduğu buğday üretimi vebakliyat üretiminde ise son yıllarda gerilemesine rağmen hala büyük birpotansiyele sahiptir. [4]
Rusyaekonomisi tamamen olmasa da gelişmesini hammaddelerin zenginliğine borçludur. Uzunsüren gerileme döneminden özellikle doğalgaz ve petrol fiyatlarının artması ilegelişme dönemine giren Rusya ekonomisi gelecekte bu trendi sürdürebilir. Bunun nedeniise yeraltında çıkarılmayı ve doğal olarak tüketilmeyi bekleyen doğalkaynakların fazlalığıdır. Bunun yanı sıra askeri alanda gelişmişlik düzeyleridikkate alınması gereken bir noktadır. Askeri harcamalar sıralamasında Rusya İtalya’dansonra 39,600,000,000ABD doları ile 8’inci sıradadır.[5] Rusya Federasyonu silahsatışlarından da büyük gelirler elde etmektedir. Özellikle gelişmekte olanülkelere satışların fazla olduğu bu satışlar 2008 yılında 8.95 milyar dolarlıkboyuta ulaşmıştır. Yıllar itibariyle büyük sıçrayışlar halinde yükselen silahsatışları 2008 ekonomik krizinde biraz olsun düşmesine rağmen gelecekte deartacağı söylenebilir. Bunun temel nedeni ise dünya silahlanmasının düşeceğiveya duracağı konusunda neredeyse hiçbir devletin adım atmamış olmasıdır. Siyasalanlamda da getiri elde ettiği silah satışı ile Rusya, ABD önünde süper güçolduğunu göstermektedir. Özellikle İran’a karşı yaptığı büyük satışlar ile ABDve diğer AB ülkelerinin tepkisini çekmiştir.[6]
Madalyonun Diğer Yüzü
Rusya Federasyonu’nda katı bir bürokrasinin varlığı herkestarafından bilinmektedir. Hükümete ve özellikle Putin’e yakın işletmelerinbüyük karlar elde ettiği ve ihalelerde aynı şekilde kazanan tarafta yer aldığıgazetelerin sıradan haberleri haline gelmiştir. Bunun yanı sıra Rusişadamlarının başka ülkelere yatırım yapmaları hoş karşılanmıyor ve aynışekilde Rusya’daki yatırımlarına kanunsuz müdahaleler yapılabiliyor. Bunun entipik örneği ise Azeri kökenli iş adamı Telman İsmailov’un Antalya’ya yatırdığıve birçok dünyaca ünlü yıldızın açılışına geldiği Merdan Palas’a yatırımyapmasından sonra Rus kamuoyunda tepkiler oluşmuş ve ilerleyen zamanlardaİsmailov’un sahibi olduğu Moskova Çerkez pazarına polis baskınlarıgerçekleşmiştir.[7]
Rusya ekonomisininüzerinde her daim kara bulutların dolaşmasının bir diğer nedeni ise mafyalaşanbürokrasinin ülkeden kaçırdığı girişimciler ve yetişmiş nesildir. Örneğin birzamanlar 34 yaşında Evroset cep telefonu şirketini milyar dolarlık birimparatorluğa dönüştürme hikayesini anlatırken Yevgeni Çiçvarkin, Rus olmaktangurur duyarken şimdilerde Londra’da kanun kaçağı olarak yaşamaktadır. Şirketi Ruspolislerinin seri baskınlarının sonucunda kapandı ve iki ortağı hapisteler.Rusya’nın polisleri artık üniformalı kurt adamlar olarak adlandırılıyor ve Rusşirketlerinin dörtte üçüne baskınlar düzenliyorlar. Yakın zamanda yapılan birankete göre, ankete cevap verenler 1600 kişiden yüzde 13’ü Rusya’dan ayrılmakistiyor. Bu oran 1992 yılıyla yani SSCB’nin dağılmasından sonra ayrılmakisteyenlerin oranıyla aynı.[8]
Dünya EkonomikForumu’nun Küresel Rekabet Endeksinde Rusya, 52. sıradan 63. sıraya düştü.Mülkiyet hakları söz konusu olduğunda Rusya, dünya ortalamasının çok altında119. sırada yer alıyor; yargı bağımsızlığında ise 116.; polis hizmetleriningüvenilirliğinde 112.; profesyonel yönetim alanında ise 77. sırada. Güvenlik vegüvenirlik konularında bu derece eksik olan Rusya büyümesini ve istikrarınıdoğal kaynaklara borçludur diyebiliriz.[9]
Polis ve suçalemindeki ittifaklar yasal zemini olmayan tutuklamaları beraberindegetirmektedir. En yetenekli beyinlerini ve iş adamlarını siyasi tercihlersonucu kaybeden İran, Suriye ve Kore gibi ülkeler safından kendine yer alan birRusya ile karşı karşıyayız. Suç oranlarındaki artış faili meçhul cinayetleri dekörüklemektedir. Her ne kadar bir azalma olsa da yetersiz olduğu ortada olan buinfazlar devletin içini kemiren bir kurda dönüşmektedir. İngiltere gibi Russiyasi suçlulara (!) topraklarını açan İsrail her ne kadar Rusya’ya yakın birçizgi içinde olsalar da iade konusunda taviz vermemektedir. Gizli polisteşkilatlarının bazı ülkelerde infazlar yaptığının iddia edilmesi isedevletlerin karşı karşıya gelmesine ve Rusya’nın zaten az olan itibarını dahada dibe itmektedir.
Madalyonun “Güzel Yüzü” yoksa “Kötü Yüzü” mü?
Eğer Rusya ekonomik krizden neden bu kadar çok etkilendiğiniobjektif bir şekilde incelerse sebeplerin başında bürokrasi ve ister istemezmafyayı bulacaktır. Doğal kaynakların ekonomiye sağladığı faydayı liberalleşmeve şeffaflaşma için kullanılması Rusya’nın daha güçlü bir devlet halinegelmesine yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra yasal düzenlemeler ile birlikteyapılacak olan reformalar mafyanın gücünü kırabilir ve doğal olarak mafyalaşmışbürokrasiyi yok edebilir. Umut ile umutsuzluk arasında mekik dokuyan bir sosyalhayatın varlığı ekonomik genişlemenin halka yani tabana yayılmaması sonucunabizi ulaştırmaktadır. Ekonomik olarak rahat ettirilememiş geniş halk kitleleripolis ve derin devlet tarafından dizginlenen sosyal patlamanın eşiğinegelebilir.
Son günlerdesıkça dile getirilen ikinci dip yaklaşıyor-yaklaşmıyor iddialarınıngerçekleşmesi durumunda zaten büyük kayıplar yaşayan Rusya ekonomisi daha betersorunlarla karşılaşabilir. İşsiz sayısının kriz yıllarında 2,2 milyonayükseldiği, enflasyonun 11,3 seviyelerinden dolaştığı, kriz boyunca bürokratikbaskılardan dolayı uluslararası firmaların yatırımlarını kestiği ve büyükfirmaların sırasıyla işten çıkarmalar gerçekleştirdiği Rusya ekonomisi dahaderin bir krizden büyük zararlar alması muhtemeldir.[10]
Yukarıdaki sayılansebeplerden dolayı hükümetin ve özellikle tek adam olan (belki de diktatör)Putin’in daha demokratik yönetim tarzı benimsemesi gerekmektedir. Yasal düzenlemelerinbir önce hayata geçirilmesinin bir diğer nedeni ise Rusya’da işletme açmak içinherhangi bir yere başvurulma zorunluluğu olmamasıdır. Bu şekilde bir işlem hemverilere ulaşılmasını engellemekte hem de batan işletmelerin nasıl ve ne zamanbattığı hakkında bilgi vermemektedir. Rüşvet ve yolsuzlukların sıradan olayalarhale gelmesi halkın ve özellikle dünya kamuoyunun güvenini sarsmaya devametmektedir. Bunun engellenmesi ise tedbirlerin derhal alınmaması durumundasonuçları kestirilemeyen zararlar ortaya çıkabilir.
Doğal kaynakimparatorluğunun sonu doğal kaynaklardan değil güvensizlikten gelecek gibidurmaktadır. Fakat yine de Rusya büyük bir potansiyeli bünyesindebarındırmaktadır. Güven çarpanının düşük olması en önemli riskleri beraberindengetirmektedir. Yetişmiş neslin ve iş adamlarının güvenlerinin tekrar sağlanmasıçarpan etkisiyle tüm ülkeye ve sonrasında ise tüm dünyaya yayılabilir. Baskı,şiddet ve zorlama ile devletin yönetilemeyeceği örneklerden rahatlıklaanlaşılabilir. Böyle bir çözüm yolunun terkedilmesi görevi tek adam olan Putin’edüşmektedir. Güven krizi aynı zamanda bir güvenilecek limanların aranmasına daneden olmaktadır. Güvenli limanlara ulaşmak demek aynı zamanda o limanlarıgeliştirmek ve büyütmek demektir. Ekonomik kalkınmanın bir anlam ifade etmesiiçin güvenin sağlanması gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki içinde bulunduğumuzkriz aynı zamanda bir güven krizidir diğer krizlerin olduğu gibi.
